Takımyıldızlar

Geceleri gökyüzünde sürekli bir manzara yakalanır. Yıldızların yoğun pırıltısı, ruhu uzayın uçsuz bucaksız olduğu hissiyle doldurur. Gökyüzündeki yıldızların düzeni karakteristik bir figür sergiler ve bu kümelere takımyıldızlar denir. İnsanlar, yıldızları uzun süre seyredip evrenin gerçek gizemini çözmeye çalışırlar. Takımyıldızlar arasında bir zamanlar okunan veya duyulanları öğrenmek isterler. Bu figürlerin 12 tanesi burç takımyıldızlarıdır. Her biri eski çağ toplumların efsaneleri ve mitolojileriyle bağlantılı olarak keşfini ve ismini açıklar.

Zodyak Takımyıldızları

Zodyak, bazı gezegenlerin dolaştığı, Ay ve Güneş'in 12 takımyıldızından geçtiği gökyüzünün belli bir bölgesidir. Burada bulundukları için zodyak takımyıldızı isimlerini almışlardır. Eski astrolojide her birini burç adında bir sembol belirlemiş veya eşlik etmiştir. Güneş bir yıl boyunca gökkürenin bulunduğu 360 dereceli zodyağın büyük dairesinde dolaşır. Bu daire ise 30 dereceli 12 bölgeye ayrılmıştır ve Güneş bu kuşakta her ay bir zodyak burcuna karşılık gelir.

Takımyıldızlar bir zamanlar takvim görevi görmüştür çünkü Güneş her birinde yaklaşık 1 ay dolaşmıştır ama ilkbahar gündönümü noktası 1° ila 70 yıl boyunca sürekli hareket ettiği için günümüzde birer birer değil, yakınındaki iki takımyıldızla hareket eder. Aylardır var olan burçlar da kalmaya devam ederler. Güneş, Başak takımyıldızını 44 gün en uzun süreyle, Akrep takımyıldızını 6 günde en kısa süreyle geçer. Güneş'in 30 Kasım ile 18 Aralık arasında denk geldiği Yılancı takımyıldızı vardır ama 1 ayı tam doldurmadığı için zodyak takımyıldızlarına dahil edilmemiştir.

17. ve 18.yüzyıllarda keşfedilen takımyıldızların adlarında klasik mitolojik isimler bulamazsınız çünkü daha çok kurucularının fantezilerini yansıtırlar ve Dürbün, Kumpas, Pompa, Sunak, Kertenkele, Tekboynuz, Sinek ve Zürafa gibi birtakım isimlere sahiptirler. Takımyıldızların bazı Güneyhaçı, Güney Üçgeni, Hintli, Tavus ve Uçanbalık gibi isimleri coğrafi keşifler çağını yansıtır. Yüzyıllar da geçse takımyıldızı isimlerinin hiç değişmeyeceği söylenir. Yıldızlarla dolu gökyüzü atlasında, gelecek nesillerin binlerce yıl önceki atalarıyla aynı isimlerle bulaşacağı belirtilir.

Koç Takımyıldızı
Koç burcu tarihleri 21 Mart – 20 Nisan, Güneş'in Koç takımyıldızındaki tarihleri ise 19 Nisan – 13 Mayıs'tır. Burçlar, batı astrolojisinde ilk Koç burcuyla başlar çünkü bahar ekinoksunun noktası 2000 yıl önce bu takımyıldızdaydı. Bu noktanın tam olarak 24 bin yıl sonra tekrar bu burçta olacağı söylenmektedir.

Takımyıldız kenarları yuvarlak bir kene gibi görünür ama mitolojiye göre birçok efsanenin ilişki kurduğu kuzu boynuzlarıdır. Efsanelerden biri, koçun kötü bir üvey annenin emrine göre kurban edilmesi gereken iki çocuğu nasıl kurtardığı anlatır. Çocukların kaderi farklı şekilde gelişmiş fakat altın kuzunun hatırası yıldızlı gökyüzü tarafından daima korunmuş.
Boğa Takımyıldızı
Boğa burcu tarihleri 21 Nisan – 21 Mayıs, Güneş'in Boğa takımyıldızındaki tarihleri ise 14 Mayıs – 19 Haziran'dır. Boğa takımyıldızı eski toplumlar arasında yılın başlangıcını ve doğal güçlerin bahar canlanmasını temsil edermiş. Eski çağlardaki insanların hayatlarında önemli bir rol oynayan sığır yetiştiriciliği, ısı yaklaşımının ilk işareti olarak boğa ile ilkbaharda ortaya çıkan takımyıldızına bağlanmış. Birçok eski çağ ve kültürde boğanın tapılırcasına sevildiği bilinmektedir.

Eski Mısır'da kutsal sayılan boğa Apis'e tapılırmış. Girit mitolojisinde yarı insan yarı boğa yaratık Minotor ve Hellas'ın sakinleştirilen boğa kahramanları varmış. Koçun altın postunu alan Argonautların Kolhis'e doğru yola çıktıkları geminin omurgasını oluşturan Karina takımyıldızının yanı sıra gökyüzünde ve Koç takımyıldızında bulmak pek şaşırtıcı değildir.
İkizler Takımyıldızı
İkizler burcu tarihleri 22 Mayıs – 21 Haziran, Güneş'in İkizler takımyıldızındaki tarihleri ise 20 Haziran – 20 Temmuz'dur. İkizler takımyıldızı Zeus ve Leda'nın çocukları Dioskurlar ^{(Kastor ve Polluks)} Argonautları için isimlendirilmiştir. Takımyıldızında birbirine çok yakın iki parlak yıldız vardır. Dioskur kardeşler fırtınaya yakalanan denizcilerin koruyucuları olarak kabul edilmişler. Dioskurlar avını Idas ve Lynkeus'la paylaşmadığında, onlarla girdiği savaşta çok acı çekmiş.

Kastor yaralarından ötürü öldüğünde Polluks ondan ayrılmak istememiş ve babasından da onları ayırmamasını istemiş. Kardeşler, Zeus sayesinde o zamandan beri Aida diyarında yarım yıl ve Olympus ışığında 6 ay geçirmişler. Kastor'un yıldızı aynı gün sabaha karşı, Polluks'un ise akşam göründüğü dönemler olmuş. Bu durumun önce ölüler diyarında, sonra cennette yaşayan kardeşler efsanesinin doğuşuna neden olduğu düşünülmüş.
Yengeç Takımyıldızı
Yengeç burcu tarihleri 22 Haziran – 22 Temmuz, Güneş'in Yengeç takımyıldızındaki tarihleri ise 21 Temmuz – 9 Ağustos'tur. Yengeç takımyıldızı gökyüzündeki en sönük takımyıldızlardan biridir. İnsanlar bundan 2000 yıl önce bu takımyıldızına bakarak yazın en uzun günleri belirlemeyi öğrenmişler. Bu dönem kuzeye doğru uzaklaşan Güneş giderek geriye çekilmeye başlayınca, günler de kısalmaya başlamış.

Eski Yunan mitolojisine göre Herakles, ölümsüzleşmek için 12 görevde bulunmuş. İkinci başarısı, sığırları kaçıran ve Lerna'daki arazileri harap eden Hidra'ya karşı kazandığı zaferle bağlantılıdır. Herakles ^(Herkül), Hidra ile savaşırken, devasa bir yengeç olan Karkinos Herkül'ün bacağını yakalayarak onu şaşırtmak istemiş ama bu mücadelesine rağmen başarısız olmuş. Herakles'ten hoşlanmayan Hera ise yengeci alıp gökyüzüne yerleştirmiş.
Aslan Takımyıldızı
Aslan burcu tarihleri 23 Temmuz – 23 Ağustos, Güneş'in Aslan takımyıldızındaki tarihleri ise 10 Ağustos – 15 Eylül'dür. Aslan takımyıldızı yaz gündönümüyle ilişkilidir. Yönü yaklaşık 4500 yıl önce bulunarak bu takımyıldızda olduğu ve yazın en sıcak zamanına denk geldiği tespit edilmiş. Birçok insan tam da bu yüzden Aslan'ın ateşin sembolü olduğunu düşünür.

İnsanlar Eski Mezopotamya'da Aslan takımyıldızına büyük ateş demişler. Bazı farklı kavimler de bu hayvanı cehennem gibi sıcak ateşle ilişkilendirmişler. Aslan'ın yıldızları arasında yer alan Güneş'in ilave bir güç ve sıcaklık kazandığına inanmışlar.
Başak Takımyıldızı
Başak burcu tarihleri 24 Ağustos – 22 Eylül, Güneş'in Başak takımyıldızındaki tarihleri ise 16 Eylül – 30 Ekim'dir. Başak takımyıldızı, Aslan takımyıldızının yanındadır. İkisinin birleşimi kadın başlı ve aslan gövdeli efsanevi yaratık Sfenks'i temsil eder. Başak mitolojik temsillerine bağlı olarak en çok adalet tanrıçası Themis ve Astrea, Yunan mitolojisinin en eski tanrıçası Rhea ile tanımlanmıştır.

Astrea, Antik Yunan mitolojisine göre Altın Çağı toplumunda yaşamış fakat yeryüzü bozulmaya ve insanlar arasında ahlaksızlık başlayınca, Astrea bu rezalete vakıf olmamak için gökyüzüne yükselmiş ve Başak takımyıldızı olmuş. Tanrıça, geriye kalan görüntülerde Merkür'ün çubuğunu ve başağı tutar. Takımyıldızın en parlak yıldızı olan Spica ise tarımın başladığına işaret eder.
Terazi Takımyıldızı
Terazi burcu tarihleri 23 Eylül – 23 Ekim, Güneş'in Terazi takımyıldızındaki tarihleri 31 Ekim – 22 Kasım'dır. Terazi dengenin sembolüdür. Bu takımyıldız doğada gece ve gündüz eşitliğinin ortaya çıktığı sonbahar gündönümü noktasıdır. Gökyüzünün merkez enlemlerinde ortaya çıkması, çiftçilere ekme zamanının geldiğini, eski Mısırlılara ilk sonbahar hasadını toplamak, diğer çiftçilere doğadan toplananları tartmak gibi bir şey olduğunu göstermiş.

Yunan mitolojisindeki Astrea ise Terazi'nin yardımıyla adaleti sağlamış, insanların kaderini tartmış, yaptıklarını değerlendirmiş ve daha sonra yalancıları, düzenbazları ve suçluları cezalandırmış. Zeus da bunun üzerine onu gökyüzüne yerleştirmeye karar vermiş ve bu sayede insanlara kurallara uymaları için kalıcı bir hatırlatma olmuş.
Akrep Takımyıldızı
Akrep burcu tarihleri 24 Ekim - 22 Kasım, Güneş'in Akrep takımyıldızındaki tarihleri ise 23 Kasım - 29 Kasım'dır. Akrep sonbahar sonlarının bir takımyıldızıdır ve gerçekten zehirli bir hayvana benzer. Sonbaharın gelişiyle doğadaki cıvıltı azalıp bitmeye başlar ama mitolojiye göre şarap tanrısı Dionysus gibi o da ilkbaharın başında uyanmaya hazırmış. Başka bir hikayede ise Akrep Güneş'i sokunca, Güneş'in ışıkları kış boyunca zayıf, solgun ve sancılı hale gelmiş.
Yay Takımyıldızı
Yay burcu tarihleri 23 Kasım – 21 Aralık, Güneş' Yay takımyıldızındaki tarihleri 18 Aralık – 19 Ocak'tır. Güneş, Yay takımyıldızında kışa denk geldiği için eski ve yeni yılın sonunu temsil eder. Yay her zaman iki yüzle betimlenirken, yüzlerden biri geçmişe, diğeri geleceğe bakar. Eski Yunan mitolojisine göre bilge Kentaur Şiron, gök kürenin bir modelini oluşturmuş ve zodyak kuşağında kendis için bir yer almış fakat sinse Kentaur Krotos onu kandırıp Yay takımyıldızına dönüştürmüş.

Zeus, Şiron öldükten sonra onu Erboğa takımyıldızına dönüştürtüğü için takımyıldızlar arasında iki tane bulabilirsiniz ancak onlardan biri yani Yay, Krotos'un kontrolündeki okun hedefine baktığı için Akrep'ten bile korkar. Galaksimizin kalbi olan Samanyolu'nun Yay takımyıldızından geçtiği de unutulmamalıdır.
Oğlak Takımyıldızı
Oğlak burcu tarihleri 22 Aralık – 20 Ocak, Güneş'in Oğlak takımyıldızındaki tarihleri 20 Ocak - 15 Şubat'tır. Oğlak bir keçinin başı ve gövdesi ve bir balığın kuyruğuyla tasvir edilen efsane bir canlıdır. Koyun sürülerinin, tarlaların ve ormanların tanrısı keçi ayaklı Pan, dev Tifon'u korkutup suya ürperti saçmış ve o zamandan beri bir balık kuyruğu büyütmüş. Zeus da daha sonra onu suyun hükümdarı ve fırtınaların habercisi olan Oğlak takımyıldızına dönüştürmüş.

Antik çağlarda yeryüzüne şiddetli yağmurlar gönderenin Oğlak olduğuna inanılırmış. Kış dönümü noktası yaklaşık 2000 yıl önce Oğlak takımyıldızındaydı. Eski filozof Ambrosius Theodosius Macrobius, en alçak noktaya geçen Güneş'in zirveye ulaşmak isteyen bir dağ keçisi gibi yukarı tırmanmaya başladığına inanmış.
Kova Takımyıldızı
Kova burcu tarihleri 21 Ocak – 18 Şubat, Güneş'in Kova takımyıldızındaki tarihleri 16 Şubat – 11 Mart'tır. Kova takımyıldızıyla Yunan efsanesi Deukalion, insanların atası ve eşi Pyrrha ile bağlantılıdır. Antik çağda insanlara kızan Zeus, yeryüzüne sel felaketi göndermiş. Gayet meziyetli olan Deukalion ve Pyrrha ise Zeus'un kaçmasına izin vermişler. Deukalion, Prometheus'ın önerisi üzerine 9 gün süren sel sırasında eşiyle beraber kurtulduğu büyük bir gemi inşa etmiş.

Eski Mısır'da Nil nehrindeki su seviyesi yükseldikçe, gökyüzünde Kova takımyıldızı gözlenmiş. Mısırlılar bu dönemde su tanrısı Khnum'un Nil kanalına büyük bir kovayla su döktüğüne, tanrının gemilerinden Nil'in beyaz ve mavi kanallarına su aktığına inanmışlar.
Balık Takımyıldızı
Balık burcu tarihleri 19 Şubat – 20 Mart, Güneş'in Balık takımyıldızındaki tarihleri ise 12 Mart – 18 Nisan'dır. Balık takımyıldızı zodyak kuşağına yayılır. Yıldızlarında iple birbirine bağlanan iki balığın ana hatları gerçekten ortaya çıkar. Adının kökü Fenike mitolojisine kadar uzanır. Bereket tanrıçası balık kuyruğuna sahip olan bir kadınla tasvir edilmiş. Balıkçılık insanların temel geçim kaynağıymış. Özellikle bereketli bir balıkçılık dönemi, Güneş'in Balık takımyıldızına denk geldiği zamanlarmış.